Datą, która oficjalnie otwiera działalność przemysłowca Heinrich'a Ehrhardt'a jest 3 grudnia 1896 roku, kiedy to zostaje przy wydatnej pomocy Konsorcjum Bankowego powołana do życia Fahrzeugfabrik Eisenach A.G. (FFE), mieszcząca się jak sama nazwa wskazuje w Eisenach.
Początkowo zakład zajmuje się produkcją broni, w szczególności armat, broni ciężkiej oraz rowerów. Widząc koniunkturę na nowy wynalazek jakim było ówcześnie auto dnia 12 września 1889 roku fabryka podejmuje współpracę licencyjną z Francuską firmą Decauville. Osiem miesięcy później w dniu 14 Lipca 1899 roku, pierwszy dwucylindrowy licencyjny samochód otrzymuje nazwę Wartburg. Nazwę, która zostaje zaczerpnięta z położonego nieopodal zamku Wartburg.
W tym samym roku [ 1899 ], po przejęciu fabryki przez Gustawa syna Ehrhardt'a zakład zatrudnia już ponad 1300 pracowników i w efekcie jest trzecią co do wielkości fabryką w Niemczech i największym pracodawcą na biednym obszarze Turyngii.
Rok 1903 przynosi zmianę. Rodzina zajmująca się produkowaniem aut, porzuca prowadzenie fabryki. Oficjalnie z powodu wygaśnięcia Francuskiej licencji Decauville'a.
Stagnacja nie trwa długo i pod kierownictwem głównego inżyniera Seck'a, w Sierpniu 1904 roku firma zaczyna wytwarzać niezmiennie to samo auto, ale już pod zmieniona nazwą Dixi.
Poważna odmianę sprowadza dopiero okres przedwojenny. Mając duże doświadczenie na tym polu, fabryka częściowo zmienia profil produkcji w roku 1909/10 odpowiednio na wytwarzanie silników DIXI na potrzeby łodzi, okrętów oraz samolotów. W 1914 roku zarząd zakładów podejmuje decyzję o całkowitym przestawieniu produkcji wraz z wybuchem I Wojny Światowej.
Fabryki nie oszczędzają działania wojenne. Mimo niewielkich strat i zniszczeń to dopiero niemal rok po faktycznym zakończeniu światowego konfliktu, fabryka wznawia produkcje na podstawowym poziomie. Z powodu profilu wytwarzania nastawionego na cele zbrojeniowe, firma nie potrafi sprostać zapotrzebowaniu odradzającego się rynku i mimo starań zakład nie jest w stanie utrzymać ciągłości pracy. W efekcie zmuszony jest do połączenia się 21 Maja 1921 roku z prężnie jak na tamte czasy działającą Gothaer Waggonfabrik, dając nową nazwę zakładowi - "Fahrzeugfabrik Eisenach, Zweigniederlassung der Gothaer Waggonfabrik AG" Tym samym zakład traci swoją niezależność.
Okres, w którym obie połączone firmy eksperymentowały trwał długo. Próby produkowania wspólnymi siłami taboru kolejowego, a następnie ciężarówek skłoniły zarząd do poszukiwań i w efekcie dopiero w 1927 rozpoczyna się montowanie nowego modelu ciągle firmowanego marką Dixi, ale i tym razem na licencji Brytyjskiego Austina 7.
Przy średnim zainteresowaniu produktem i ciągłymi problemami, mimo ciągle ważnej licencji wiążącej obie firmy na okres od 1 Stycznia 1927 aż do 31 Grudnia 1932 roku, firmę wraz ze wszelkimi prawami do produkcji i marki Dixi wykupuje 14 Listopada 1928 moloch BMW. Nie jest to jednak jedyna zmiana. Natychmiast, dotychczasowa nazwa zostaje przemianowana na BMW-Werk Eisenach. Odtąd BMW stawia na produkcję samochodów osobowych. Do końca roku '32 wywiązuje się z postanowień umowy jednak 1 Stycznia 1933 definitywnie zamyka okres produkcji autorskiej marki Dixi.
Początek lat '30 mimo iż jeszcze nie ściśle kojarzony z okresem przedwojennym, to już podporządkowany ideologii Hitlerowskiego Państwa Niemieckiego daje o sobie znać. Propaganda sukcesu jaką roztacza nad obywatelami Niemiec kanclerz Rzeszy - Adolf Hitler daje owoc w postaci zapotrzebowaniu na auta osobowe. Ogromny rozwój gospodarczy, tak potrzebne miejsca pracy, nowa infrastruktura drogowa i bogacące się społeczeństwo wywiera ogromny wpływ na fabrykę. To właśnie na okres przed wojenny i wczesnowojenny datuje się największą produkcje aut i największą różnorodność modeli i wersji nadwoziowych. Podobną liczbę wyprodukowanych egzemplarzy osiągnięto dopiero 20 lat później - w połowie lat '50. Co ciekawe równolegle z produkcją aut osobowych jakby pod przykrywką od 1935 roku w fabryce w Eisenach pod szyldem Nationalsozialistischen Kraftfahrkorps [ NSKK ], produkuje się motocykle wojskowe BMW R 75 Sahara dla potrzeb Wehrmachtu, który w perspektywie paru lat ruszyć ma do walk na wielu frontach świata.
Cała sytuacja zmienia się w połowie Grudnia 1942, kiedy to z racji zmieniającej się uwarunkowań na froncie, w szczególności rosyjskim. Sam Führer, nakazuje zakończyć wytwarzanie aut osobowych. W tym samym momencie rusza produkcja silników samolotowych na potrzeby LuftWaffe w znajomym zakładzie BMW o nowej nazwie Flugmotorenfabrik Eisenach GmbH, który to jednocześnie w swojej "fili" wytwarza nieprzerwanie motocykle na potrzeby wojska.
Militarny charakter produkcji, wywiera na fabrykę nieodwracalne skutki. W okresie lipca 1944 aż do początku 1945 roku, lotnictwo alianckie nie szczędzi sił w zwalczaniu mocy produkcyjnych, które ciągle posiada zakład. W wyniku czterech ciężkich i ultra precyzyjnych bombardowań pod koniec II Wojny Światowej dotychczas oszczędzana fabryka zostaje zniszczona w 65%. 31-ego marca 1945 zaprzestaje definitywnie produkcji.
Międzynarodowe porozumienia dotyczące podziału strefy wpływów państw walczących jest nieubłagane. Fabryka 14 lipca roku '45 dostaje się pod Radziecką Strefę Okupacyjną. BMW traci ją, a także jakąkolwiek kontrolę nad jej produktami. Fabryka jako dobro narodowe natychmiast zostaje znacjonalizowana. 13 Października 1945 Sowiecka Administracja Wojskowa w punkcie 93 rozporządzenia o produkcji na terenach okupowanych wydaje pozwolenia na wznowienie produkcji w zakładach Eisenach. Przy ogromnej "pomocy" ZSRR już pod koniec roku [ 1 listopada 1945 ] rusza produkcja auta pamiętającego jeszcze okres przed wojenny. Wkrótce też ulega zmianie nazwa modeli wyjeżdżających z fabryki. Nazwa BMW dla odróżnienia zostaje zastąpiona EMW [ Eisenacher Motorenwerk ]. Zakładu, także nie omija zmiana nazwy. 13 sierpnia 1946 - zostaje zmieniona na Sowjetische Aktiengesellschaft Maschinenbau "Awtowelo". Nieprzerwanie jednak auta zdobi logo niebiesko-białej szachownicy. Precedens wynika z charakteru opieki jaką roztacza Państwo Rosji Radzieckiej. Stąd też póki fabryka należy do ZSRR zakłady BMW z Monachium nie mają możliwości dochodzenia swoich praw odnoszących się do marki i zastrzeżonego znaku handlowego.
Sytuacja odwraca się dopiero 7 lat później, kiedy 5 czerwca 1952 roku zakład zostaje przekazany pod kierownictwo i zarządzanie powołanego do życia Industrieverband Fahrzeugbau [ IFA ], czyli Ludowemu Stowarzyszeniu Przemysłowemu Zakładów Samochodowych. W tym właśnie momencie fabryka, z powodu wywieranego nacisku przez BMW zmienia nazwę na VEB IFA Automobilfabrik EMW Eisenach [ Eisenacher Motorenwerk ] a logo na szachownicę zbliżoną z bawarską, ale dla odróżnienia w barwach biało-czerwonych. Ten stan nie trwa jednak długo. 22-ego grudnia 1955 nazwa fabryki zostaje ostatecznie zmieniona na VEB Automobilwerk Eisenach w skrócie AWE. To pod tą nazwą działa i wytwarza wszystkie modele Wartburga, aż do ostatnich dni swojego istnienia.
Fabryka na przestrzeni lat rozwija się. Realizuje coraz to nowe projekty. Ilość wytworzonych modeli Wartburga 353 sięga kilkuset tysięcy sztuk. Rośnie potrzeba stworzenia nowej tłoczni nadwoziowej. Centrala SED wydaje zgodę na jej budowę. 29 lipca 1977 roku zostaje wmurowany kamień węgielny pod budowę nowej tłoczni na wschodnim terenie miasta [ Eisenach/West ]. Pierwsze nadwozie wytworzone przez nowy segment fabryki jest gotowe do uzbrajania już 21-ego lipca 1980 roku. Jest to niebywały sukces zakładów AWE, biorąc pod uwagę nastroje społeczne i polityczne panujące w Europie oraz ogólna niechęć kierownictwa partii do jakichkolwiek ustępstw oraz zmian.
Wszystko zmienia się na parę miesięcy przed oficjalnym terminem zjednoczenia Niemiec [ 3 października 1990 ]. Kombinat działający jeszcze systemem planowania centralnego i wytwarzania wyrobów starymi technologiami nie mogąc dostosować się do reguł wolnego rynku, ma zamiar przejść w stan upadłości. Likwidatorzy z Urzędu Powierniczego 21 Stycznia '90 roku wyznaczają datę zamknięcia zakładów na 1 lutego 1990 roku. To jednak wywołuje falę protestów wśród pracowników, którzy w przeciągu paru tygodni mogą zostać bez środków do życia i jakichkolwiek nadziei na przyszłość. Ostry spór z kierownictwem zakładu odwleka nieubłagany finał o zaledwie 3 miesiące.
Równolegle jednak stara fabryka staje się na początku stycznia [ 8 stycznia 1990 ] obiektem zainteresowania firmy Adam Opel A.G. Toczą się pierwsze rozmowy kadr kierowniczych obu fabryk. Opel chce w ramach programu ratowania upaństwowionych przedsiębiorstw byłej NRD, przejąć molocha. Nowy właściciel GM-Opel ma zamiar zrestrukturyzować zakład. Zabiera się do tego natychmiast. Już 2 dni po zjednoczeniu Niemiec tj. 5 października 1990 roku, do Eisenach trafiają pierwsze kontenery z przygotowanymi do składania Oplami. W trakcie urządzania montażowni nadal montowane są ostatnie sztuki Wartburga 1.3. Co ciekawe przez miesiąc nakłada się na siebie budowa obu aut. Obu z gotowych już prefabrykatów. Vectra z elementów dostarczanych z Bochum [ w dalszej fazie z Rüsselsheim ],a Wartburg z części zalegających na magazynach. 5 miesięcy po przysłaniu pierwszych kontenerów w marcu 1991 roku z taśmy wyjeżdża pierwszy Opel Vectra made in Eisenach, a 10 kwietnia z taśmy zjeżdża ostatni egzemplarz Wartburga 1.3 tym samym kończąc definitywnie rozdział historii jaką była marka Wartburg.
Mimo iż pewną erę można uznać za zakończoną, następna kojarzona może być z dwoma fundamentalnymi datami: 7 lutego 1991 oraz 23 września 1992 roku. W trakcie pracy starego zakładu czyli montażu Opla Vectry oraz Wartburga 1.3 kierownictwo zakładów Opla zaczyna zdawać sobie sprawę, że docelowo musi zbudować nową fabrykę. Fabrykę przystosowaną do nowych wymogów produkcyjnych i przepisów ochrony środowiska. Stąd też na początku '91 roku zostaje wybrana lokalizacja nowej inwestycji tak by już 7 lutego [ 1991 ] dokonać wmurowania kamienia węgielnego. Zakład stawiany fragmentami w efekcie zostaje całkowicie oddany do użytku 23 września następnego roku [ 1992 ]. Zlokalizowany na obrzeżach miasta spełnia do dziś najsurowsze normy oraz wytyczne, które mogą być stawiane fabryce samochodów osobowych.
Co się tyczy starej fabryki Wartburga pamiętającej okres powojenny, to po zakończeniu montażu Vectry i modelu 1.3 przestaje być potrzebna. Zostaje wyburzona w ponad 80 procentach. Dziś jednak cześć pozostawionego zakładu po odrestaurowaniu i przystosowaniu służy jako Muzeum Wartburga. Niestety jej większy fragment nadal stoi pusty. Niszczeje czekając na pomysł wykorzystania ponad 30 tysięcy metrów kwadratowych powierzchni. Miejmy nadzieję, że kiedyś jej wygląd będzie godnie reprezentował 93-letnią historię jednej z najwspanialszych fabryk europy.
Autor: Kruchy
Przy tworzeniu artykułu wykorzystane zostały następujące źródła:
- Książka Wydana Nakładem Stowarzyszenia Automobilbau Museum Eisenach
pt. "AWE Automobile Welt Eisenach - Die Ausstellung"
- książka Grażyny Sobierajskiej i Zbigniewa Neumann'a "Lakiernictwo samochodowe"
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz